werkgeluk

/0 Reacties/in , /door

De Tempel van 't GelukWerkgeluk

Van 20 tot en met 26 september 2021 is het de week van het werkgeluk.  Volgend op de week van de loopbaan die eraan vooraf ging. Zal wel toeval zijn. ‘Werkgeluk loont’ staat in het werkgeluk manifest. Geluk leidt tot iets. Je hebt er iets aan. Geluk als een te bereiken doel, als een ROI, een ‘return on investment’. Kan niemand tegen zijn toch? Past helemaal in modern HRM. En een CHO in de raad van bestuur: een ‘Chief Happiness Officer’. Het werk als ‘De tempel van ’t geluk’ (zie afbeelding). Geluk is de norm of op z’n minst om na te streven.

Ik moet denken aan de Belgische psychiater Dirk de Wachter als ik de flyer lees. Ik vraag me af wat hij hiervan zou vinden. De druk om gelukkig te zijn is nog nooit zo hoog geweest. Je moet gelukkig zijn of op zijn minst dan maar worden. Die druk zorgt volgens mij alleen maar voor meer ongeluk. Volgens de Vlaamse psychiater Dirk de Wachter zijn we te zeer geobsedeerd met geluk. (Kijk hier voor zijn optreden in Nijmegen.)

“In de ongelukkigheid komen de grootste verbindingen tot stand.” Dirk de Wachter

Hoe zit het met geluk en werk? Ons economisch systeem levert sinds de jaren 60 van de vorige eeuw geen bijdrage meer aan ons welzijn. Welzijn en welvaart gingen lange tijd gelijk op maar sinds de jaren 60 neemt welzijn af en welvaart, gemeten als BNP, neemt nog steeds toe (bron). Het economische systeem maakt ons ongelukkig. Er was al de druk van economische groei voor bedrijven en nu is er ook de druk op mensen om gelukkig te zijn. Want gelukkige mensen presteren beter. En die prestatie is nodig om die economische groei te kunnen bijbenen.

Het idee van economische groei pleegt roofbouw op de aarde en op de mensen. Ook in reclame probeert men geluk te framen; gelukkige mensen die na het winkelen gaan uitrusten op een terras met tassen vol met nieuwe spullen. Werken en consumeren als bron van geluk.

“Bedenk dat het niet krijgen van wat je wilt, soms een wonderlijk teken van geluk is.” Dalai Lama

Ja, gelukkige mensen presteren beter en worden minder vaak ziek. Goed voor het bedrijf. Maar mogen mensen ook gewoon gelukkig zijn zonder dat er een doel aan wordt gehangen? Zonder het als ‘resource’ te zien in het bedrijfsbelang van ‘beter presteren’?

Ben je nog mens als je niet presteert? Als je niet gelukkig bent? Wie ben je zonder functie? De druk van het economische systeem zal niet vanzelf stoppen. Wij voeden het. Wij zijn het. Wij streven naar ‘De tempel van ’t geluk’. Dirk de Wachter is pleitbezorger voor het normaliseren van ongeluk, van pijn en verdriet. Dat is ook het echte leven. Geluk begint met accepteren dat ongeluk er ook bij hoort. Niet weggestopt in het donker en veroordeeld maar gewoon, zoals het is. Verdriet is ook voeding voor geluk.

Onze levensweg is een ganzenbord: soms mis je wat, soms moet je opnieuw beginnen, maar verdwalen kan niet. Ieder loopt zijn weg. Het leven is ploeteren, om valkuilen heen lopen, niet weten, drama en verdriet. Dat aankijken is het echte leven. En dat is niet leuk, vaak niet. We vluchten collectief weg voor onze schaduw. Ons ego wijst de weg. En de schaduw reist mee. De oproep voor werkgeluk zorgt ervoor dat het masker van ‘geluk moet, geluk is de standaard’ nog vaster wordt gezet, strakker wordt aangehaald en daarmee verdwijnt ongeluk, pijn en verdriet nog verder in de schaduw. Wie durft nog over pijn en verdriet te beginnen als gelukkig zijn zo sterk de norm is? Omarm de schaduw, doe je masker af. Je wordt er een completer mens van.

Vind ik het dan allemaal onzin? Nee hoor. Natuurlijk is een werkplek waar je je gelukkig voelt prettig. Een werkplek waar je ook ongelukkig mag zijn, mag balen en verdrietig mag zijn hoort daar ook bij hoop ik.

In o.a. familieopstellingen en in biografiegesprekken wordt zichtbaar dat pijn, verdriet en drama voeding zijn voor geluk. Verdriet en geluk horen bij elkaar. Laat gerust weten als je hier discreet verder over wil praten.

Geluk is ook af en toe een ouderwets bordspel spelen: Print de tempel van geluk en de spelregels en heb een leuke avond.

Afbeelding: ‘De tempel van ’t geluk’, Jan Oortman(sr) 1816 Rijksmuseum Amsterdam  spelregels Veel speelplezier

Elkaar vasthouden

/0 Reacties/in , , /door

Elkaar vasthouden.

Ik herinner mij dat ik als 13 jarige (denk ik) hoorde dat de zon ooit zou ophouden met schijnen en dat dan al het leven op aarde dood zou gaan. Ik was verbaasd. Misschien is verbaasd niet het juiste woord. Met stomheid geslagen… of perplex… of geschokt,.. of misschien ook wel nieuwsgierig; Verbaasd en nieuwsgierig, dat is het geweest denk ik. Hé.., wat dan…, maar…, en hoe gaat…, …?

Het is niet omdat het dan donker wordt op aarde. Over ongeveer 5 miljard jaar slokt de zon de aarde op omdat de zon steeds groter wordt. In de miljoenen jaren daaraan voorafgaand is door de hitte leven op aarde al niet meer mogelijk. Waarschijnlijk had ik als 13 jarige nog geen goed ontwikkeld tijdgevoel. In ieder geval kon ik wat ik om mij heen zag niet rijmen met deze onheilstijding. Wat moeten wij dan? Waarom is er geen paniek? Waarom stapt mijn vader onbekommerd op de fiets naar zijn werk, met een lunchpakketje op de bagagedrager? Ik voelde me ontredderd, snapte er niets van. Zouden we dan niet bij elkaar moeten gaan zitten? Plannen maken voor dat moment? Elkaar vasthouden?

En nu bijna 50 jaar later een déjà vu! Iets van dat gevoel is al die tijd blijven hangen en steekt nu weer de kop op: Het IPCC klimaat rapport is alarmerend. Hoe kan het dat er geen paniek uitbreekt? Dat er niet per direct maatregelen van kracht worden die de op handen zijnde rampspoed teniet doet? Wat ik in artikelen lees over het IPCC klimaat rapport zou toch alarmerend moeten zijn. Over enkele generaties is leven bijna onmogelijk op planeet aarde. Toen had ik geen beelden bij het einde van de aarde. De beelden zijn er nu wel: Gesmolten gletsjers, droge rivieren, gesmolten poolkappen, gestegen zeeniveau. Een afwisseling van stormen, droogtes, bosbranden, onleefbare temperaturen en zeer heftige regenbuien die de droge rivierbeddingen doet overstromen. Oogsten mislukken, de hele logistieke wederzijdse afhankelijkheid die we met handel hebben opgebouwd valt in duigen, mensen zoeken een beter bestaan elders. Niet alleen mensen, ook dieren en insecten die vreemde ziekten meebrengen,…

Maar morgen loopt de wekker weer af om op tijd aan het werk te zijn.

Men hoort het nieuws en gaat gewoon door. Ons maatschappelijke systeem staat op instorten maar vandaag moeten we nog even geld verdienen, containers vol met spullen uit Azië kopen en olie oppompen. Hoe absurd is dat? Help! Ik ben geen heilige en ik kan vast meer doen dan ik nu al doe om het klimaat te ontzien maar het zou de wereld helpen als politici het serieus nemen en acties breder worden gestimuleerd. Waarom is er geen paniek?

“I want you to panic!” Greta Thunberg.

Ik vraag me af wat ik in mijn werk kan doen. Zal ik loopbaanactivist worden zoals Jan Woldendorp, docent bij Saxion hogeschool, hier betoogt? Maar is het idee van loopbaan, carrière sowieso nog wel van deze tijd? Stijgen op de maatschappelijke ladder van succes. Is dat niet een afspiegeling van ons economische systeem van meer en beter en nog meer en nog beter? Is dat niet onderdeel van de economische groeispiraal die ons met dit klimaatprobleem heeft opgezadeld? Is het niet tijd voor een andere kijk op werk en loopbaan?

Het klassieke economische denken begint met kapitaal, grondstoffen en arbeid. Ik ben geen econoom maar van dit trio is het deel arbeid wel mijn ding. Frederick Taylor is degenen die daar een stempel op drukte [wiki]. Eind 19de eeuw, tijdens de opkomst van de massaproductie, deed hij onderzoek naar hoe je mensen zo doelgericht mogelijk kon inzetten. De mens als onderdeel in het industrieproces, als stukje van de lopende band. Hij introduceerde Human Resource ‘avant la lettre’. In de loop der tijden is veel kritiek op zijn zienswijze verwerkt in betere processen en socialer HRM. Wat bleef is dat het in Human Resource nog steeds gaat over de vraag hoe je mensen kunt bewegen tot grotere productie, betere efficiëntie e.d. Persoonlijke groei is nu het middel; jezelf worden, gelukkig zijn. Maar nog steeds als een instrument, een ‘human resource’, in het bedrijfsmodel. Persoonlijke groei resulteert in een beter bedrijfsresultaat. Gelukkige mensen presteren beter. Zo gezien is het doel presteren, niet gelukkig zijn. (Al eerder schreef ik er over [link])

“De mens kan zichzelf niet losmaken van de natuur want dat zal zijn ondergang zijn.”
Maasai chief Mokompo Ole Simel (in de film Down to Earth)

Geluk, – en gezondheid en welzijn – is zo de ratrace van de groei economie ingeslopen. Terwijl aan de andere kant van die ratrace de mensen eruit vallen. We lezen over een fenomeen als bullshit jobs en in het nieuws kunnen we lezen over toenemende aantallen burn out, opgebrande medewerkers; waarschijnlijk zijn we helemaal niet zo gelukkig met ons werk. De vragen die mijn collega’s en ik krijgen gaan vaker over zingeving dan over loopbaanstappen en carrière. En geld is eerder een belemmering dan een doel.

Dankjewel dogma van de groei economie, je hebt veel betekend maar je bent al een tijdje over je houdbaarheidsdatum heen. De resources raken opgebrand, zowel de menselijke als de natuurlijke resources! Van het trio arbeid, grondstoffen en kapitaal blijft zo alleen kapitaal over. Zo blijkt uiteindelijk dat kapitaal ‘an sich’ geen waarde heeft. Tijd voor echte waarde.  Zouden we niet bij elkaar moeten gaan zitten? Duurzame plannen maken voor de toekomst? Elkaar vasthouden? Al is het maar figuurlijk. Kan arbeid iets zijn van elkaar gunnen, van een persoonlijker relatie dan een arbeidscontract?

Economie en arbeid moeten anders. Voor mij. Voor jou. Voor mijn en jouw kinderen. Het kan niet dat het leven op aarde afhankelijk is van een renderend bedrijfsmodel. Loopbaancoaching gaat wat mij betreft voortaan over de zoektocht naar hoe je kan bijdragen aan de strijd (dat is het) voor een leefbare wereld. Met jouw persoonlijke groei bijdragen aan de leefbaarheid van de aarde.
Nu nog een ander woord voor loopbaan of carrière. Iemand een idee?

afbeelding: Les Travaux d’Alexandre, Rene Magritte, 1950.

Uitnodiging: De geboorte van de nieuwe tijd.

/2 Reacties/in , , /door

Uitnodiging: De geboorte van de nieuwe tijd.

Een paar weken terug reageerde ik op een posting van Kees Klomp op Linkedin over ethiek en moraliteit bij bedrijven. Dat thema was ook het onderwerp van het boekje ‘De strategie van de hoop’ uit 1995 van emeritus hoogleraar Cees Zwart, econoom en organisatie adviseur. Toen ik het uit de kast haalde vielen de hoeveelheid post-its op die er uit staken, een herinnering aan hoe inspirerend ik het toen vond.

Cees Zwart is optimistisch over de komst van een nieuwe tijd. Maar ziet ook wat voorwaarden. Hij zag in de val van de muur in 1989 het begin van een turbulente tijd waar we uiteindelijk de vruchten van zouden plukken. Nodig daarvoor is ‘dat er een nieuwe houding ontstaat die wordt gekenmerkt door creatieve wendbaarheid en persoonlijke integriteit.’ Hij laat zien ‘dat de vele paradoxen vragen om een nieuwe ethische houding’ (tekst achterflap). Bij een van de ingestoken post-its schrijft hij: ‘het gaat er dus om van je leven een creatief werkstuk te maken’. De nieuwe tijd komt eraan.

Bij een andere post-it lees ik: ‘Autonomie zonder solidariteit is geen autonomie maar willekeur’. Kijk eens naar de inspirerende filmpjes van maatschapwij hoe solidariteit eruit ziet. En dat is op vele lagen zichtbaar en voelbaar. Misschien valt het jullie ook op maar ik merk dat er collectief een complete bewustzijnslaag aan het ontwaken is. Er hangt iets in de lucht. Dingen die eerst gewoon waren zijn dat eigenlijk niet meer; Vliegvakanties, Bruto Binnenlands Product, plastic, vlees eten, kolen, economische groei,…  Al die verbanden, je ziet het pas als je het doorhebt, op z’n Cruijffs.

‘Is dit nu later, is dit nu later als je groot bent.’ Stef Bos

Ja, er is veel gaande, maar zijn we er al? Is dit nu later? Ik zocht even verder op internet en kwam via Cees Zwart uit bij de Duitse filosoof Ernst Bloch. Bloch heeft veel gepubliceerd over hoop. Het kernbegrip in zijn filosofie is ‘de objectieve mogelijkheid’. Dat is mooi gevonden maar ‘een mogelijkheid’ laat zich moeilijk objectief beschrijven. Toch is die mogelijkheid volgens Bloch voor de mensheid een drijvende kracht om zich verder te ontwikkelen. Een intern vonkje, een verlangen naar beter. Bloch doelt op iets wat nog niet is, het ‘nog-niet-zijn’ tegenover het bewuste ‘zijn’. Voor Bloch is de nieuwe tijd bijna tastbaar.

De mensheid heeft een antenne voor iets wat in de lucht hangt.  Een vaag bewustzijn van het nog-niet-zijn. Die betere wereld zit in ons! Is dat die nieuwe collectieve bewustzijnslaag die boven komt? Dat doet me denken aan een veel gebruikt citaat:

“Wensen zijn voorgevoelens van hetgeen je daadwerkelijk in staat bent te realiseren.”  Johann Wolfgang von Goethe

In mijn werk merk ik dat die nieuwe bewustzijnslaag geboren wil worden. Ik ontmoet mensen die geen bevrediging uit hun werk halen en graag maatschappelijk relevant bezig willen zijn. Maar er zit nog iets tussen de ‘wens en werkelijkheid’ uit de uitspraak van Goethe. De wens blijft nog even toegedekt. Herkenbaar? Jij wilt ook bijdragen aan die nieuwe tijd maar voert een interne strijd?

In een van de boeken uit mijn te lezen stapel maakte ik kennis met ‘de sluier van Maya’. Maya, de hindoeïstische godin heeft de aarde bedekt met een sluier van onwetendheid. We leven in een illusie, onbewust van andere kwaliteiten, andere werkelijkheden. Maar op de een of andere manier hebben we er wel weet van: we hebben hoop. Het betere leeft in ons. Het is fragiel. We vragen de weg aan verlichte goeroes, priesters en sjamanen. Zij leren ons dat gehechtheid niet de waarheid is maar een illusie; We moeten de ideeën en verhalen die we over onszelf vertellen leren loslaten. Ja, ik heb er ook nog genoeg. Steeds opnieuw zijn er – vaak oude – beelden die als een hindernis opdoemen. Dan is de verleiding groot om onder die sluier te blijven zitten; ‘Ik haak wel aan als de nieuwe tijd aangebroken is’.

Maar de weeën van de nieuwe tijd kan je niet ontkennen. Sommige dingen willen gewoon gezien worden en dan gaat het schuren. Je kunt dan versterkingen aanbrengen: ‘zo ben ik nu eenmaal, doe het er maar mee!’ of collectief: ‘zo zijn wij nu eenmaal’, of je kunt het vertrouwde loslaten. En dat is spannend want er is niet direct iets nieuws wat houvast biedt. Maar vasthouden remt de verbeeldingskracht om te veranderen.

“The most tragic form of loss isn’t the loss of security; it’s the loss of the capacity to imagine that things could be different.”  ― Ernst Bloch

Maya heeft die sluier gedrapeerd in onze eerste levensjaren. Onze roep om als baby en klein kind gezien te worden is heel spontaan en open en gaat met de jaren langzaam naar binnen. We houden ons groot, reageren overgevoelig, doen arrogant, etc. Allemaal reacties die iets bedekken, versluieren. Zo hebben we dat al vroeg geleerd. En vaak is dat geen probleem totdat het gaat schuren. Onthechten gaat daarover, loslaten in liefde. Dan ontstaat er ruimte voor het ‘objectief mogelijke’; een betere wereld. Wij zijn daartoe in staat. Elk moment van de dag.

De geboorte van de nieuwe tijd is nu.

Ik wens iedereen fijne feestdagen.

Wil je hier eens verder over praten, neem dan contact op, 0623 550670 of verder@gerardvanrijnsoever.nl

Afbeelding: ‘Hope’ van George Frederic Watts, 1885, collectie Watts Gallery, Compton. Een tweede versie hangt in Tate Galery London.